۱. تفاوت فرآیند چاپ زیرلعابی و رولعابی

  • چاپ زیرلعابی:  

  طرحها پیش از اعمال لعاب بر روی بدنه سرامیک چاپ شده و در دمای بالا (۱۲۰۰-۱۴۰۰ درجه سانتیگراد) پخته میشوند. لعاب به عنوان لایه ای شیشه ای روی طرح را میپوشاند.  

  • چاپ رولعابی (روی لعاب):  

  طرحها پس از پوششدهی لعاب و پخت اولیه، در دمای پایینتر (۷۵۰-۸۵۰ درجه سانتیگراد) چاپ و تثبیت میشوند. در این روش، رنگها روی سطح لعاب قرار میگیرند.

۲. بهداشت سطح و مقاومت در برابر آلودگی

  • زیرلعابی:  

  سطح صاف و بدون منفذ لعاب، از تجمع باکتریها و ذرات غذا جلوگیری میکند. این ویژگی، شستشو و ضدعفونی را آسانتر کرده و خطر آلودگی میکروبی را کاهش میدهد.  

  • رولعابی:  

  طرحهای روی لعاب ممکن است با گذشت زمان دچار سایش یا ترکهای میکروسکوپی شوند. این ناهمواری ها امکان جذب آلودگی و رشد باکتریها را افزایش میدهند، به ویژه در ظروفی که به طور مکرر استفاده میشوند.

۳. رهایش مواد مضر و ایمنی شیمیایی  

- زیرلعابی:  

  - به دلیل پوشش لعاب، تماس مستقیم رنگ با مواد غذایی یا نوشیدنی ها وجود ندارد.  

  - لعاب استین را به ساختار سرامیک پیوند داده و احتمال رهایش فلزات سنگین (مثل سرب، کادمیوم) را در دمای بالای پخت به حداقل میرساند.  

  - مطابق با استانداردهای بین المللی (مانند FDA EU 84/500/EEC) ظروف زیرلعابی عموماً ایمن تر تلقی میشوند. 

- رولعابی:  

  - رنگ ها روی لعاب قرار میگیرند و در معرض تماس مستقیم با محیط خارجی هستند.  

  - دمای پایین پخت (زیر ۹۰۰°) ممکن است سبب پایداری کمتر رنگدانه ها شود. در صورت استفاده از رنگهای حاوی فلزات سنگین، احتمال رهایش این مواد در تماس با اسیدها یا حرارت (مایکروویو) وجود دارد.

  - برخی مطالعات نشان میدهند ظروف رولعابی غیراستاندارد، به ویژه در کشورهای با نظارت ضعیف، میتوانند منبع انتشار سرب و کادمیوم باشند.

۴. استانداردها

-استاندارد FDA:  

محدودیت رهایش سرب (≤ ۳ ppm) و کادمیوم (≤ ۰.۵ ppm) برای ظروف غذایی را تعیین میکند. چاپ زیرلعابی به دلیل محافظت لعاب، معمولاً از این استاندارد پیروی میکند.  

-دستورالعمل EU 84/500/EEC:  

  بر آزمایش های هایش مواد شیمیایی تأکید دارد. در روش رولعابی، آزمایش های دقیق تری برای اطمینان از پایداری رنگ ها ضروری است.

۵. توصیه های کاربردی برای مصرفکنندگان

- ظروف زیرلعابی:  

  - برای مصارف روزمره و تماس طولانی مدت با مواد اسیدی (مانند آبلیمو) ایمن ترند.  

  - گزینه مناسب برای ظروف کودکان و بیماران با سیستم ایمنی ضعیف.  

- ظروف رولعابی:  

  - از استفاده در مایکروویو یا تماس با مواد اسیدی خودداری شود.  

  - از محصولات دارای گواهینامه های ایمنی (مانند LFGB یا استاندارد ملی ایران) خریداری گردد.  


۶. نتیجه گیری

چاپ زیرلعابی به دلیل پوشش محافظتی لعاب و پخت در دمای بالا، از نظر بهداشتی و جلوگیری از رهایش مواد مضر، برتری قابل توجهی نسبت به روش رولعابی دارد. با این حال، در صورت رعایت استانداردهای تولید و استفاده صحیح، ظروف رولعابی نیز میتوانند ایمن باشند. پیشنهاد میشود مصرفکنندگان با توجه به کاربرد ظروف (غذایی، تزئینی) و نشانگرهای استاندارد، انتخاب آگاهانهای داشته باشند.  

**منابع **:  

- FDA Guidelines for Ceramic Ware.  

- EU Directive 84/500/EEC on Ceramic Safety.  

- مطالعات مرکز تحقیقات سرامیک ایران در زمینه مهاجرت فلزات سنگین.